ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ: ನಮ್ಮ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಶಾಶ್ವತ ಸಿದ್ಧ ಕ್ಷೇತ್ರ ಮಂದರಗಿರಿಯ ಪಿಂಚಿಮಂದಿರ ನಿರ್ಮಾಣದ ರೂವಾರಿಗಳಾದ ಮುನಿಪುಂಗವರಾದ 108 ಪ್ರಣಾಮ್ ಸಾಗರ್ ಮಹಾರಾಜರ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯ ಮೇರೆಗೆ ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಾಂಬರದ ವಿಶೇಷ ಮಂತ್ರ ಪಠಣ 48 ಶ್ಲೋಕ ಯೋಗದ ಮೂಲಕ ಮಂತ್ರ ಪಠಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು.

ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕವು ಜೈನ ಧರ್ಮದ ದಿಗಂಬರ ಪಂಥದ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ತೋತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಆಚಾರ್ಯ ಮಾನತುಂಗರು ರಚಿಸಿದ ಈ ಸ್ತೋತ್ರವು ಕೇವಲ ಭಕ್ತಿಯ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲ, ಅದು ಜೈನ ತತ್ತ್ವದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಸಾಹಿತ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ಶ್ಲೋಕವು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರಗತಿಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಶಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಸಂಶೋಧನಾ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕದ ಇತಿಹಾಸ, ತಾತ್ವಿಕ ಅಂಶಗಳು, ಸಾಹಿತ್ಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಭಾವಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.

ಜೈನ ಧರ್ಮವು ಅಹಿಂಸೆ, ತಪಸ್ಸು ಮತ್ತು ಆತ್ಮಶುದ್ಧಿಯ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಪ್ರಾಚೀನ ಧರ್ಮವಾಗಿದೆ. ಈ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ತಪಸ್ಸು ಪರಸ್ಪರ ಪೂರಕವಾಗಿವೆ. ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕವು ಈ ಭಕ್ತಿ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾವ್ಯರತ್ನವಾಗಿದೆ. ಆಚಾರ್ಯ ಮಾನತುಂಗಾಚಾರ್ಯರು (ಕ್ರಿ.ಶ. 6–7ನೇ ಶತಮಾನ) ರಾಜ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸಿದರೆಂಬ ಪರಂಪರೆ ಇದೆ. ಇದು ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ಜೊತೆಗೆ ಕಾವ್ಯಕೌಶಲ್ಯದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಉದಾಹರಣೆ.

1. ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕದ ಇತಿಹಾಸ:

ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕವು ಮೂಲತಃ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 48 ಶ್ಲೋಕಗಳು ಇದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಂದರಲ್ಲಿಯೂ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ತೀರ್ಥಂಕರರ ಸ್ತುತಿ ಅಡಕವಾಗಿದೆ. “ಭಕ್ತಾಂಬರ” ಎಂಬ ಪದದ ಅರ್ಥ “ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಅಲಂಕರಿತ” ಎಂದು ಮಾಡಬಹುದು. ಇದು ಭಕ್ತನ ಮನಸ್ಸಿನ ಅಂತರಂಗ ಶುದ್ಧತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ತುತಿಗೀತೆಯ ಹಿಂದಿನ ಕಥೆಯ ಒಂದು ಆವೃತ್ತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ಅವಂತಿಯಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ ವೃದ್ಧಭೋಜನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಮೂವರು ಕವಿಗಳನ್ನು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಅವರ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಕಲೆಯ ಅದ್ಭುತಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಅವರನ್ನು ಕೇಳಿದಾಗ: ಬಾಣನು ಒಂದು ಸ್ತುತಿಗೀತೆಯನ್ನು ಪಠಿಸಿದನು. ಚಂಡಿಕಾ-ಶತಕ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಇದನ್ನು ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ಚಂಡಿಕಾಗೆ, 'ಭಯಾನಕ' ಎಂದು ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಯೂರ, ಸಹ ಹಿಂದೂ, ಮಯೂರ-ಶತಕವನ್ನು ಪಠಿಸಿದರು. ಮನತುಂಗನು ಸರಪಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲು ಕೇಳಿದನು, ನಂತರ ಭಕ್ತಾಂಬರ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ಪಠಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು, ಆಗ ಸರಪಳಿಗಳು ಕಳಚಿಬಿದ್ದು ಬೀಗಗಳು ಮುರಿದುಹೋದವು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ರಾಜನು ಕವಿ ಮತ್ತು ಜೈನರಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಗಮನ ಕೊಟ್ಟನು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ.

ಸ್ವಲ್ಪ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಅವಂತಿಯ ರಾಜ ವೃದ್ಧಭೋಜನು ಜೈನ ಗುರು ಮನತುಂಗನನ್ನು ಜೈಲಿಗೆ ಹಾಕಿ ಸರಪಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಿದನು. ರಾಜನು ಒಂದು ಪವಾಡವನ್ನು ನೋಡಲು ಬಯಸಿದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಒಂದು ಪರೀಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮಾನತುಂಗಾಚಾರ್ಯರು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಿದರು. ಮೂರು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕನೇ ದಿನ ಈ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಅವರುಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪಠಿಸಿದಾಗ ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಂಬಿಗಳು ಒಂದೊಂದಾಗಿ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಬಂದಿತು. ಜೈನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಜೈನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಾಂಬರ ಸ್ತೋತ್ರದ ಮಂತ್ರ ಪಠಣೆಯು ಬಹಳ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ.

ಜನಪ್ರಸಂಗ ಪ್ರಕಾರ, ಮಂತ್ರತುಂಗರು ಈ ಸ್ತೋತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅದ್ಭುತ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ರಾಜನ ಬಂಧನದಿಂದ ಮುಕ್ತಿ ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ- ಇದು ಸ್ತೋತ್ರದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯ ಮಾಧುರ್ಯದ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ.

2. ತಾತ್ವಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ:

ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶ್ಲೋಕವು ಜೈನ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂದು ಅಂಶವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ:

ಅಹಿಂಸೆ ಮತ್ತು ಕರುಣೆ- ಸರ್ವಜೀವಗಳ ಪರಸ್ಪರ ಗೌರವ.

ಕರ್ಮಸಿದ್ಧಾಂತ- ಶುದ್ಧ ಭಕ್ತಿ ಕರ್ಮಬಂಧನವನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಆತ್ಮಶುದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗ- ದೇವಭಕ್ತಿಯ ಮೂಲಕ ಆತ್ಮೋನ್ನತಿ.

ಸಮತಾಭಾವ- ಇಂದ್ರ, ರಾಜ, ಯೋಗಿ, ಸನ್ಯಾಸಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನ ಆತ್ಮಸ್ವರೂಪಿಗಳು.

3. ಸಾಹಿತ್ಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು: ಛಂದಸ್ಸು ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರ: ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಶ್ಲೇಷ, ಉಪಮೆ ಮತ್ತು ಅನುಪ್ರಾಸ ಅಲಂಕಾರಗಳ ಬಳಕೆ ಇದೆ. ಭಾವಗಂಭೀರತೆ: ಶ್ಲೋಕಗಳು ಭಕ್ತಿ, ವಿನಯ, ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರದ ಉತ್ಸುಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಿಮಳ: ಜೈನ ಮೂರ್ತಿಪೂಜೆ, ತೀರ್ಥಂಕರರ ಶೀಲ, ಮತ್ತು ಧರ್ಮಪರ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಚಿತ್ರಣ ಸ್ಪಷ್ಟ.

ಗೇಯತೆ: ಈ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಪಠಣ, ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ನಿತ್ಯಪೂಜೆಯ ಅಂಗವಾಗಿ ಹಾಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ.

4. ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಭಾವ:

ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕವು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಜೈನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ನಿತ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಭಕ್ತರು ಈ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಮೂಲಕ ಆತ್ಮಶುದ್ಧಿ, ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಪಠಣವು ಕೇವಲ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಧಿಯಲ್ಲ, ಅದು ಮಾನಸಿಕ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯೂ ಆಗಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಿಕೆ ಇದೆ.

ಇಂದಿಗೂ ಜೈನ ಬಸದಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕದ ಪಠಣ ಪ್ರತಿ ದಿನ ನಡೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಜೈನ ಕಾವ್ಯಪರಂಪರೆಯ ಸಜೀವ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿದೆ.

ಭಕ್ತಾಮರವಾಲೆ ಬಾಬಾ ಖ್ಯಾತಿಯ ಪರಮಪೂಜ್ಯ ಮುನಿಶ್ರೀ ಪ್ರಣಾಮಸಾಗರ ಮಹಾರಾಜರ ಕರೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಇಂದು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 9.09.09 ಘಂಟೆಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ದೇಶದ ಬಹುಪಾಲು ಜಿನಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಜೈನ ಜಗತ್ತಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಸ್ತೋತ್ರ ಭಕ್ತಾಮರ ಏಕಕಾಲಕ್ಕೆ ಗುಂಜಾಯಮಾನಗೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಸುಖ ಶಾಂತಿ ನೆಮ್ಮದಿ ಸಂತೋಷಗಳ ಹಿತಾನುಭವ ನೀಡಿತು.ವಿಶ್ವಶಾಂತಿಯ ಭಾವನೆಯೊಂದಿಗೆ "ಭಕ್ತಾಮರ ಉತ್ಸವ" ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಬೆಳಗಿನಿಂದ ಸುರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಮಳೆಯನ್ನೂ ಲೆಕ್ಕಿಸದೇ ಶ್ರಾವಕ ಶ್ರಾವಕಿಯರು ಸಂಭ್ರಮದಿಂದ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು.

ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿಯ ಎಲ್ಲ ಬಸದಿಗಳಲ್ಲೂ ಭಕ್ತಾಮರ ಉತ್ಸವ ವರ್ಣರಂಜಿತವಾಗಿ ನಡೆಯಿತು. ನಗರದ ವಿವಿಧ ಮಹಿಳಾ ಸಮಾಜಗಳ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಬಸದಿಗಳಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಅಲಂಕಾರ ಸಹಿತ ಭಕ್ತಾಮರ ಪಾಠ ನಡೆಯಿತು.

ಭಕ್ತಾಮರ ನಾಯಕ ಭಗವಾನ್ ಆದಿನಾಥರೇ ಮೂಲನಾಯಕರಾಗಿರುವ, ಭಿತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಾಮರ ಚಿತ್ತಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಆದಿನಾಥ ಬಸದಿ, ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಶಾಂತಿನಾಥ ಬಸದಿ, ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಚಂದ್ರಪ್ರಭ ಬಸದಿ, ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಅನಂತನಾಥ ಬಸದಿ, ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ಶ್ವನಾಥ ಬಸದಿ, ಭಗವಾನ್ ತ್ರಿಕೂಟ ಬಸದಿಗಳಲ್ಲಿ 48 ದೀಪಗಳನ್ನು ಬೆಳಗಲಾಯಿತು.

ಭಕ್ತಾಂಬರ ಶ್ಲೋಕವು ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ದ್ವಂದ್ವವನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸುವ ಅದ್ಭುತ ಕಾವ್ಯಗ್ರಂಥ. ಇದು ಕೇವಲ ಸ್ತುತಿಗೀತೆ ಅಲ್ಲ, ಅದು ಆತ್ಮೋದ್ಧಾರ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷಮಾರ್ಗದ ಧ್ಯಾನಪಾಠ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಕಾವ್ಯ, ತಾತ್ವಿಕ ದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಪರ ಪರಂಪರೆಯ ಸಮ್ಮಿಲನವಾದ ಈ ಕೃತಿ ಜೈನ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅಕ್ಷಯ ನಿಧಿಯಾಗಿದೆ.