2021 ಹಲವಾರು ಖಗೋಳ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳೊಂದಿಗೆ ಹವ್ಯಾಸಿ ಖಗೋಳ ವೀಕ್ಷಕರ ಮನವನ್ನು ತಣಿಸಿದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಇದೇ 2021ರ ನವೆಂಬರ್ 19 ರಂದು ಚಂದ್ರನು ಭೂಮಿಯ ಹಿಂದಿನಿಂದ ಚಲಿಸುವುದರಿಂದ, ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 11.32 ರಿಂದ ಸಂಜೆ 05:33 ರವರೆಗೆ ಸುದೀರ್ಘ ಅವಧಿಯ ಚಂದ್ರ ಗ್ರಹಣ ಸಂಭವಿಸಲಿದೆ. ಈ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯ ಚಂದ್ರ ಗ್ರಹಣವಾಗಿರುವ ಇದು ಅತೀ ವಿಶೇಷವಾದ ವಿದ್ಯಮಾನವಾಗಿದೆ.
ಚಂದ್ರನು ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳು ಭೂಮಿಯ ಹಿಂದೆ ಹಾದು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಮತ್ತು ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಭೂಮಿಯ ಕತ್ತಲಿನ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪ್ರಕಾಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಚಂದ್ರನನ್ನು ನೋಡಬಹುದು, ಇದನ್ನೇ ನಾವು ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ.
ಇಂತಹ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಪ್ರತೀ ತಿಂಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದರೂ ಸಹ ಪ್ರತೀ ಹುಣ್ಣಿಮೆಗೆ ಏಕೆ ಗ್ರಹಣವಾಗುವುದಿಲ್ಲ?
ಆಗಸದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನ ಚಲನೆಯನ್ನು ವೃತ್ತಾಕಾರದಲ್ಲಿ ಊಹಿಸಿದರೆ, ಚಂದ್ರನ ಚಲನೆಯನ್ನು ಇದೇ ರೀತಿ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಈ ವೃತ್ತಗಳು (ಸೂರ್ಯ ಹಾಗೂ ಚಂದ್ರರ ಚಲನೆಯ ಪಥ) ಭೂಮಿಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಸಮತಲಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿವೆ ಎಂದು ಊಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ಅರ್ಥಾತ್ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಸೂರ್ಯ ಹಾಗೂ ಚಂದ್ರನು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವಂತೆ ಊಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ಸೂರ್ಯನ ಸಮತಲಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಚಂದ್ರನ ಸಮತಲವು 5 ಡಿಗ್ರಿಕೋನದಲ್ಲಿ ಓರೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂತಹ ಸಮತಲಗಳು ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಿಂದುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಧಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಾವು ಅವುಗಳನ್ನು ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ನೋಡ್ಸ್ (Nodes) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ, ಈ ಬಿಂದುಗಳನ್ನು ರಾಹು ಮತ್ತು ಕೇತು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಈ ಸಮತಲಗಳು ಓರೆಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸೂರ್ಯ ಭೂಮಿ ಹಾಗೂ ಚಂದ್ರರು ನೇರವಾದ ರೇಖೆಯಲ್ಲಿರಲು ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಪ್ರತೀ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಹಣ ಸಂಭವಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೂ, ಚಂದ್ರನು ರಾಹು ಅಥವಾ ಕೇತು ಬಿಂದುವಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಾದರೆ, ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ-ಚಂದ್ರ-ಭೂಮಿ ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ನೇರವಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.
ಇದೇ ವೇಳೆಗೆ ಪೂರ್ಣ ಚಂದ್ರನು ಭೂಮಿಯ ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಹಾದು ಹೋಗುವಾಗ ಚಂದ್ರ ಗ್ರಹಣ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಹೇಗೆ ಎಲ್ಲ ವಸ್ತುಗಳ ನೆರಳುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಿರುತ್ತದೋ ಅದೇ ರೀತಿ ಭೂಮಿಯ ನೆರಳಿನಲ್ಲೂ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಿದೆ. ಮಧ್ಯದ ಗಾಢ ಕತ್ತಲ ಭಾಗವೇ ನೆರಳು (ಅಂಬ್ರ) ಹಾಗೂ ಮಸುಕಾದ ಕತ್ತಲೆಯ ಅಂಚು ಅರೆನೆರಳು (ಪೆನಂಬ್ರ) ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ. ಅಂದರೆ ಚಂದ್ರನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭೂಮಿಯ ನೆರಳಿನಿಂದ ಆವೃತಗೊಳ್ಳದೆ ಕೆಲವು ಭಾಗ ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ಪ್ರಕಾಶಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಗ್ರಹಣವನ್ನು ಪಾರ್ಶ್ವ ಚಂದ್ರಗ್ರಹಣ ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ.
ನವೆಂಬರ್ 19 ರಂದು, ರಾಹುವಿನ ಸಮೀಪವಿರುವ ಚಂದ್ರನು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 11.32 ಕ್ಕೆ ಭೂಮಿಯ ನೆರಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ 2.42 ಕ್ಕೆ ಗರಿಷ್ಠ ಗ್ರಹಣವನ್ನು ತಲುಪುತ್ತಾನೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಭೂಮಿಯಿಂದ ಚದುರಿದ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ಚಂದ್ರನು ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ಚಂದ್ರನ 99% ರಷ್ಟು ಭಾಗವು ಭೂಮಿಯ ನೆರಳಿನಿಂದ ಆವೃತಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಚಂದ್ರನು ಸಂಜೆ 5:33 ಕ್ಕೆ ಭೂಮಿಯ ನೆರಳಿನಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗುತ್ತಾನೆ.
ಚಂದ್ರನು ಭೂಮಿಗೆ ಸಮೀಪವಾದ ಪುರಭೂ (Perigee) ಬಿಂದುವಿನಲ್ಲಿ ಬಂದಾಗ ಸಂಭವಿಸುವ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಸೂಪರ್ಮೂನ್ ಎಂದೂ, ಭೂಮಿಯಿಂದ ಅತೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಅಪಭೂ (Apogee) ಬಿಂದುವಿನಲ್ಲಿ ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಸಂಭವಿಸದಾಗ ಆ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಮೈಕ್ರೋಮೋನ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ.
ಈ ಗ್ರಹಣವು ಚಂದ್ರ ಅಪಭೂ ಬಿಂದುವಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಸಂಭವಿಸುವುದರಿಂದ, ಆ ದಿನ ಚಂದ್ರನು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಣ್ಣದಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಭೂಮಿ ಹಾಗೂ ಚಂದ್ರನ ಅಂತರದಿಂದ ಸುಮಾರು 6 ಗಂಟೆ 22 ನಿಮಿಷ ಈ ಗ್ರಹಣ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. 1000 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಗೋಚರಿಸುವ ಇಂತಹ ‘ದೀರ್ಘ’ ಗ್ರಹಣವನ್ನು ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ ನೋಡಬೇಕಿದ್ದರೆ 2669 ರವರೆಗೆ ಕಾಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.
ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಗ್ರಹಣ ಗೋಚರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅಮೆರಿಕ, ಪಶ್ಚಿಮ ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ, ಓಷಿಯಾನಿಯಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಚಂದ್ರನು ಭೂಮಿಯ ನೆರಳಿನಿಂದ ನಿರ್ಗಮಿಸಿದಂತೆಯೇ ಭಾರತದ ಈಶಾನ್ಯ ಭಾಗದ ರಾಜ್ಯಗಳು ಚಂದ್ರೋದಯಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗುತ್ತವೆ.
ಪೂರ್ಣಪ್ರಜ್ಞ ಹವ್ಯಾಸಿ ಖಗೋಳ ವೀಕ್ಷಕರ ಸಂಘವು ಈ ಗ್ರಹಣದಿಂದ ಹೊರಬಂದ ಕಾರ್ತಿಕ ಪೂರ್ಣಿಮೆಯ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಶುಭ್ರ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ನೋಡುವ ಅವಕಾಶವಾದರೂ ಎಲ್ಲ ಆಸಕ್ತರಿಗೆ ಸಿಗಲಿ ಎಂದು ಬಯಸುತ್ತದೆ.
- ಕುಮಾರಿ ಮೇಘನಾ ಜೆ. ವಿ
ಸಹ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕಿ
ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಭಾಗ, ಪಿಪಿಸಿ
